Con người phải đối mặt với lượng thông tin khổng lồ, áp lực công việc và mối quan hệ dày đặc. Không ít người nhận thấy cảm xúc của mình thay đổi quá nhanh: vừa vui vẻ đó, lại thấy buồn hoặc lo vô cớ. Trạng thái này có thể được gọi phổ biến là đa cảm xúc. Mặc dù không nguy hiểm, nhưng nếu kéo dài, nó có thể dẫn đến căng thẳng mạn tính, rối loạn giấc ngủ, giảm khả năng tập trung và ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tinh thần.
- Trầm cảm là gì? Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết
- Quy trình khám tâm lý hiện nay và những điều cần biết?
- Năng lực phục hồi tinh thần là gì? Vai trò với sức khỏe tâm lý
Vậy đa cảm xúc là gì và làm như nào để có thể kiểm soát và cân bằng tinh thần hiệu quả ngay tại nhà. Qua bài viết hôm nay mời bạn đọc cùng cố vấn TS. BS Nguyễn Thị Minh Thu tham khảo chi tiết hơn.
Đa cảm xúc là gì?
Đa cảm xúc là hiện tượng cảm xúc thay đổi nhanh và mạnh trong thời gian ngắn, ví dụ như người đang cảm thấy phấn khởi bỗng trở nên buồn bã hoặc lo lắng chỉ vì một lời nói. Điều này không có nghĩa là bất thường; ngược lại, đó là phản ứng tự nhiên khi hệ thần kinh cảm xúc nhạy cảm và phản ứng nhanh với kích thích. Tuy nhiên, khi dao động cảm xúc xuất hiện quá thường xuyên, người trong cuộc dễ rơi vào tình trạng quá tải tinh thần, dẫn đến mất ngủ, mệt mỏi, khó tập trung, hoặc thậm chí hoài nghi bản thân.
Chú ý rằng là đa cảm xúc không phải là rối loạn cảm xúc. Nó khác với rối loạn lưỡng cực hay rối loạn nhân cách ranh giới (BPD) vốn có tính bệnh lý, kéo dài và ảnh hưởng sâu đến chức năng sống. Đa cảm xúc chỉ là xu hướng phản ứng cảm xúc nhanh, tạm thời, có thể điều chỉnh bằng luyện tập và lối sống.
Tại sao lại có dao động cảm xúc?
Cảm xúc của con người được điều khiển bởi sự phối hợp giữa hạch hạnh nhân (trung tâm xử lý cảm xúc nhanh) và vỏ não trước trán ( nơi kiểm soát hành vi và lý trí). Khi căng thẳng, amygdala có thể hoạt hóa mạnh hơn, phản ứng tức thời với kích thích. Trong khi đó, PFC điều hòa chưa hiệu quả tạm thời, khiến cảm xúc bộc phát nhanh hơn lý trí kịp điều tiết. Đây là phản ứng sinh học bình thường, không cố định. Khi cơ thể được nghỉ ngơi đủ, ăn uống lành mạnh và ngủ sâu, não bộ sẽ tự tái cân bằng, giảm tần suất dao động cảm xúc.
Đa cảm xúc ở các nhóm tuổi và giới tính
Phụ nữ có xu hướng đa cảm xúc nhiều hơn nam giới do ảnh hưởng của hormone estrogen và progesterone, đặc biệt trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc sau sinh. Người trẻ (18–35 tuổi) cũng dễ dao động cảm xúc hơn người lớn tuổi, do áp lực học tập, công việc, cùng tác động của mạng xã hội và thiếu kỹ năng kiểm soát cảm xúc. Ở người cao tuổi, đa cảm xúc thường gắn với sự cô đơn hoặc thay đổi vai trò xã hội. Như vậy, mọi lứa tuổi đều có thể trải qua, chỉ khác về nguyên nhân khởi phát và biểu hiện.
Nguyên nhân khiến cảm xúc dao động mạnh
Đa cảm xúc có thể hình thành do nhiều yếu tố về sinh học, tâm lý và lối sống có sự tương tác lẫn nhau. Việc nhận diện đúng nguyên nhân giúp điều chỉnh hiệu quả hơn.
Yếu tố sinh học
Não bộ hoạt động dựa trên sự cân bằng giữa các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine, norepinephrine. Khi stress, thiếu ngủ hoặc hormone thay đổi, sự cân bằng này bị rối loạn, làm cảm xúc dao động mạnh hơn.
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ:
- Thay đổi hormone ở phụ nữ (tiền mãn kinh, thai kỳ, sau sinh).
- Di truyền hoặc cơ địa nhạy cảm.
- Thiếu ngủ, thiếu dưỡng chất (omega-3, vitamin B).
- Dùng caffeine, rượu, thuốc kích thích gây “bùng nổ” cảm xúc rồi mệt mỏi sau đó.
Yếu tố tâm lý
Áp lực công việc, mâu thuẫn gia đình, hoặc mất mát tình cảm kéo dài có thể khiến não tiết cortisol nhiều hơn. Khi hormone này duy trì ở mức cao, cơ thể luôn trong trạng thái “cảnh báo”, làm cảm xúc nhạy hơn.
Những người từng trải qua sang chấn tâm lý như bạo lực, mất người thân, cô lập xã hội thường phát triển phản ứng cảm xúc mạnh để tự bảo vệ, nhưng vô tình lại khiến cảm xúc dao động khó kiểm soát.
Yếu tố liên quan đến lối sống
Cường độ làm việc cao, ngủ không đủ giấc, lệ thuộc vào thiết bị điện tử, ít vận động và tiếp xúc quá nhiều thông tin tiêu cực trên mạng xã hội khiến não bộ luôn ở trạng thái kích thích. Khi đó, vùng PFC không kịp xử lý, dẫn đến “bùng nổ cảm xúc”. Đây là lý do phổ biến khiến nhiều người trẻ hiện nay cảm thấy “cảm xúc lộn xộn”, khó tập trung và dễ kiệt sức tinh thần.
Ảnh hưởng của dao động cảm xúc đến sức khỏe
Dao động cảm xúc không chỉ là vấn đề tinh thần, mà còn tác động toàn diện đến thể chất. Cảm xúc và cơ thể luôn có mối liên hệ chặt chẽ qua hệ thần kinh – nội tiết.
- Hệ thần kinh và giấc ngủ: Khi cảm xúc thay đổi nhanh, cơ thể tiết nhiều adrenalin và cortisol, làm tăng nhịp tim, khó thư giãn, khó ngủ sâu. Người đa cảm xúc thường mô tả cảm giác “đầu không nghỉ được”, “ suy nghĩ nhiều thường xuyên”. Nếu kéo dài, tình trạng này có thể liên quan đến rối loạn giấc ngủ, suy nhược thần kinh và giảm khả năng tập trung.
- Hệ tim mạch, miễn dịch và tiêu hóa: Stress cảm xúc kích hoạt hệ thần kinh giao cảm, làm tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim nhẹ, giảm miễn dịch và ảnh hưởng đến tiêu hóa. Người đa cảm xúc có thể dễ đau đầu, chóng mặt, đầy hơi hoặc rối loạn tiêu hóa do trục não – ruột bị ảnh hưởng.
Phương pháp kiểm soát và điều hòa cảm xúc
Dao động cảm xúc khiến người khác dễ hiểu lầm là “thiếu kiên định” hoặc “khó tính”. Nếu không được thấu hiểu, người trong cuộc dễ rút lui khỏi xã hội, mất tự tin, dẫn đến vòng xoáy cô đơn – tiêu cực. Dưới đây là một số phương pháp nhỏ giúp bạn cải thiện tình trạng này:
Thực hành chánh niệm
Chánh niệm (Mindfulness) giúp người thực hành quan sát cảm xúc mà không phán xét. Khi cảm xúc xuất hiện, chỉ cần nhận biết và gọi tên: “Tôi đang lo”, “Tôi đang tức giận”. Hành động nhỏ này kích hoạt PFC, giúp kìm hãm lại phản ứng cảm xúc.
Kết hợp với CBT ngắn (Liệu pháp nhận thức – hành vi):
- Bảng A–B–C: ghi lại sự kiện (A), suy nghĩ (B), và cảm xúc (C) để tách nguyên nhân thật.
- STOP Skill: Stop – Take a breath – Observe – Proceed (Dừng lại – Hít thở – Quan sát – Tiếp tục).
- Thở 4–7–8: hít vào 4 giây, giữ 7, thở ra 8 – giúp giảm nhịp tim và ổn định cảm xúc.
Cân bằng giấc ngủ, dinh dưỡng và vận động
Giấc ngủ chất lượng giúp não phục hồi và xử lý cảm xúc. Hãy duy trì giờ ngủ cố định, hạn chế màn hình và caffeine buổi tối. Vận động nhẹ như yoga, thiền động, đi bộ nhanh kích thích endorphin – hormone hạnh phúc, giúp tinh thần thư giãn, giảm dao động cảm xúc.
Kết hợp với âm nhạc nhẹ, tiếp xúc thiên nhiên hoặc viết nhật ký cảm xúc mỗi tối giúp giải phóng năng lượng cảm xúc một cách an toàn. Việc ghi lại cảm xúc giúp người đa cảm xúc tự quan sát và hiểu chính mình hơn, từ đó điều chỉnh hành vi hiệu quả.
Giải pháp hỗ trợ giấc ngủ Harman Tuệ Tĩnh
Mất ngủ và mệt mỏi tinh thần là nguyên nhân phổ biến khiến cảm xúc dễ dao động. Khi giấc ngủ bị rối loạn, não không được phục hồi, vùng điều hòa cảm xúc suy yếu, dẫn đến nhạy cảm và dễ căng thẳng. Để hỗ trợ thư giãn tự nhiên, sự kết hợp giữa y học cổ truyền và khoa học hiện đại đã tạo nên giải pháp an toàn đó là sản phẩm Harman Tuệ Tĩnh giúp cải thiện giấc ngủ và thư giãn thần kinh nhẹ nhàng.
Với thành phần từ 5 thảo dược có tiếng như Lạc Tiên, Lá Sen, Vông Nem hỗ trợ an thần, làm dịu thần kinh, giúp tinh thần được thư giãn từ đó người dùng cảm thấy dễ ngủ và ngủ sâu giấc hơn. Kết hợp cùng Xuyên Khung, Đinh Lăng có công dụng giúp tăng lưu thông máu não, giảm tình trạng đau đầu, mệt mỏi, giúp tỉnh táo hơn sau giấc ngủ dài. Siro Harman Tuệ Tĩnh có vị ngọt dịu nhẹ, không bị gắt bởi dược liệu, phù hợp với nhiều đối tượng, đặc biệt là người cao tuổi khó dùng thuốc và những người đang gặp tình trạng khó đi vào giấc ngủ hoặc giấc ngủ không sâu.
Đa cảm xúc là một phần tự nhiên trong đời sống tinh thần của con người, nó phản ánh sự nhạy cảm và khả năng cảm nhận sâu sắc. Tuy nhiên, khi cảm xúc dao động quá mức, kéo dài, hoặc gây suy giảm đến giấc ngủ và hiệu suất làm việc thì đây lại là một điều đáng lo ngại.
Quý khách hàng có thể liên hệ Hotline 1800 2295 (miễn cước) hoặc truy cập website Dược phẩm Tuệ Tĩnh https://duocphamtuetinh.vn/ để được tư vấn chi tiết hơn và đặt hàng nhanh chóng
