Nhịp sống hiện đại với nhiều áp lực về công việc, học tập và mối quan hệ xã hội đang khiến các bệnh lý tâm thần ngày càng trở nên phổ biến hơn trong đó có rối loạn lưỡng cực. Đây là một dạng rối loạn cảm xúc phức tạp, khi tâm trạng của người bệnh liên tục dao động giữa hai cực: hưng phấn quá mức và trầm cảm sâu sắc. Sự thay đổi thất thường ấy không chỉ khiến người bệnh mệt mỏi mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức
- Năng lực phục hồi tinh thần là gì? Vai trò với sức khỏe tâm lý
- Đa cảm xúc là gì? Cách kiểm soát và cân bằng tinh thần
- Hiện tượng tâm lý Deja vu là gì?, Có đáng lo ngại không?
Rối loạn lưỡng cực là một rối loạn khí sắc mạn tính, đặc trưng bởi các giai đoạn hưng cảm xen kẽ trầm cảm, gây ra sự thay đổi đột ngột về cảm xúc, năng lượng và hành vi. Bài viết ngày hôm nay từ Dược phẩm Tuệ Tĩnh và cố vấn chuyên môn PGS. Nguyễn Quang Duật sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về rối loạn này.
Rối loạn lưỡng cực là gì?
Rối loạn lưỡng cực thuộc nhóm rối loạn cảm xúc, khiến người bệnh trải qua những thay đổi mạnh mẽ trong khí sắc và năng lượng. Khi ở giai đoạn hưng cảm, họ trở nên hoạt bát, nói nhiều, có thể cảm thấy mình “có thể làm được mọi thứ”. Ngược lại, khi rơi vào giai đoạn trầm cảm, họ lại kiệt sức, mất hứng thú, thậm chí tuyệt vọng mà không hiểu lý do.
Theo Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA), bệnh được chia thành ba thể chính:
- Thể I: Có ít nhất một giai đoạn hưng cảm rõ rệt, thường cần nhập viện điều trị.
- Thể II: Xen kẽ giữa hưng cảm nhẹ và các giai đoạn trầm cảm nặng.
- Cyclothymia: Thay đổi khí sắc nhẹ, kéo dài ít nhất hai năm, nhưng không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán của hai thể trên.
Điểm khác biệt giữa rối loạn lưỡng cực và trầm cảm là người bệnh có sự luân phiên giữa hưng cảm và trầm cảm, đôi khi diễn ra đột ngột, khiến họ không kịp nhận biết và kiểm soát. Tuy nhiên, với phác đồ điều trị phù hợp, bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát, giúp người bệnh sống ổn định, làm việc và học tập bình thường.
Nguyên nhân gây rối loạn lưỡng cực
Rối loạn lưỡng cực không do một nguyên nhân duy nhất gây ra, mà là kết quả của sự tương tác giữa di truyền, cơ chế sinh học thần kinh, yếu tố tâm lý và môi trường sống.
Yếu tố di truyền
Các nghiên cứu dịch tễ cho thấy rối loạn lưỡng cực có tính chất di truyền mạnh. Người có người thân ruột thịt mắc bệnh có nguy cơ cao hơn 5–10 lần so với người không có tiền sử gia đình. Tuy vậy, di truyền không quyết định tuyệt đối. Nhiều người dù có gen nhạy cảm vẫn sống khỏe mạnh nếu biết cách quản lý stress, duy trì giấc ngủ đều đặn và có đời sống tinh thần tích cực.
Mất cân bằng hóa học trong não
Rối loạn lưỡng cực có liên quan đến sự thay đổi hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin và norepinephrine. Khi dopamine hoạt động quá mức, người bệnh có xu hướng hưng cảm, hoạt động liên tục, ít ngủ mà vẫn tràn đầy năng lượng. Ngược lại, khi serotonin và norepinephrine giảm, tâm trạng giảm sút, người bệnh dễ rơi vào trầm cảm, buồn bã, mất động lực.
Ngoài ra, hình ảnh chụp cộng hưởng từ (MRI) cho thấy ở người mắc bệnh, vùng vỏ não trước trán và hồi hải mã hoạt động khác thường, làm giảm khả năng tự điều chỉnh cảm xúc. Tuy nhiên, cơ chế này vẫn đang nghiên cứu nên thường dùng cụm “được cho là” hoặc “có thể liên quan” để mô tả quá trình phức tạp này.
Yếu tố tâm lý và môi trường sống
Những cú sốc tinh thần, tâm lý căng thẳng hay áp lực kéo dài có thể làm khởi phát hoặc làm nặng thêm bệnh. Căng thẳng khiến cơ thể sản sinh cortisol ở mức cao kéo dài, làm rối loạn hoạt động của hệ thần kinh trung ương.
Người có tính cách nhạy cảm, cầu toàn, hoặc từng trải qua sang chấn tâm lý (như bạo hành, mất mát, cô lập) dễ có nguy cơ mắc bệnh hơn. Môi trường sống thiếu thấu hiểu, áp lực hoặc cô đơn kéo dài cũng là yếu tố khiến bệnh tái phát nhanh hơn.
Ảnh hưởng của thuốc và chất kích thích
Một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, corticoid hoặc thuốc ngủ, nếu dùng sai liều, có thể làm thay đổi hoạt động hóa học trong não. Ngoài ra, việc sử dụng rượu, thuốc lá, caffeine, ma túy thường xuyên khiến hệ thần kinh bị kích thích hoặc ức chế quá mức, dẫn đến các đợt hưng cảm hoặc trầm cảm xen kẽ. Vì vậy, người có nguy cơ rối loạn cảm xúc nên tuyệt đối tránh lạm dụng chất kích thích và luôn tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ.
Dấu hiệu nhận biết rối loạn lưỡng cực
Người mắc rối loạn lưỡng cực thường trải qua hai trạng thái cảm xúc trái ngược: hưng cảm và trầm cảm.
- Ở giai đoạn hưng cảm: Họ cảm thấy hưng phấn, nói nhiều, tự tin, hoạt động liên tục, giảm nhu cầu ngủ nhưng vẫn tràn đầy năng lượng. Họ có thể hành động liều lĩnh như tiêu tiền quá mức, lái xe tốc độ cao hoặc đưa ra quyết định mạo hiểm. Ở giai đoạn nặng, người bệnh còn có thể xuất hiện ảo tưởng hoặc hoang tưởng nhẹ, làm mất khả năng nhận thức thực tế.
- Ở giai đoạn trầm cảm: Người bệnh trở nên buồn bã, mất hứng thú, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ và cảm thấy vô dụng, tội lỗi. Trong một số trường hợp nặng, có thể xuất hiện ý nghĩ tự sát. Sự chuyển đổi giữa hai giai đoạn này thường xảy ra không báo trước, khiến người bệnh khó kiểm soát bản thân.
Hậu quả và biến chứng có thể xảy ra
Rối loạn lưỡng cực không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được điều trị. Ở giai đoạn hưng cảm, người bệnh dễ đưa ra quyết định sai lầm, gây hậu quả tài chính hoặc mâu thuẫn xã hội. Ở giai đoạn trầm cảm, họ có thể mất khả năng làm việc, học tập và duy trì các mối quan hệ cá nhân.
Người mắc rối loạn lưỡng cực có nguy cơ tự sát cao hơn khoảng 20 lần so với dân số bình thường. Ngoài ra, căng thẳng mạn tính và thiếu ngủ kéo dài còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường và béo phì. Do đó, rối loạn lưỡng cực cần được điều trị y khoa lâu dài bằng thuốc ổn định kết hợp liệu pháp tâm lý và điều chỉnh lối sống.
Hỗ trợ giấc ngủ từ thảo dược Harman Tuệ Tĩnh
Một trong những sản phẩm đang được quan tâm là Harman Tuệ Tĩnh phát triển dựa trên nguyên lý “an thần – dưỡng tâm” của Đông y, kết hợp công nghệ chiết xuất hiện đại. Sản phẩm chứa các thảo dược như lạc tiên, lá sen, xuyên khung, đinh lăng và vông nem có tác dụng hỗ trợ an thần, giảm căng thẳng, giúp giấc ngủ sâu hơn và tinh thần thư thái hơn.
Harman Tuệ Tĩnh đặc biệt phù hợp cho người mất ngủ, lo âu, rối loạn cảm xúc nhẹ và vừa, hoặc người đang thường xuyên gặp tình trạng như đau đầu, chóng mặt,… các biểu hiện của suy nhược thần kinh. Với dạng siro dễ uống, Harman Tuệ Tĩnh rất dễ sử dụng, vị ngọt thanh, dịu nhẹ không hề gây khó chịu hay mùi thảo dược như nhiều sản phẩm khác.
Rối loạn lưỡng cực là một rối loạn cảm xúc mạn tính nhưng có thể kiểm soát tốt nếu được phát hiện và điều trị sớm. Hy vọng với bài viết trên đây về “Rối loạn lưỡng cực: Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết?” đã giúp bạn có thêm kiến thức để chăm sóc sức khỏe tinh thần của bản thân và gia đình.
Quý khách hàng có thể liên hệ Hotline 1800 2295 (miễn cước) hoặc truy cập website Dược phẩm Tuệ Tĩnh https://duocphamtuetinh.vn/ để được tư vấn chi tiết hơn và đặt hàng nhanh chóng.
