Có khi nào bạn thức dậy vào buổi sáng mà không còn hứng thú với bất kỳ điều gì, dù trước đây chúng từng khiến bạn vui vẻ? Cảm giác mệt mỏi, chán nản, mất năng lượng cứ kéo dài ngày này qua ngày khác, khiến bạn không thể tập trung, không ngủ được, thậm chí thấy cuộc sống trở nên vô nghĩa? Nếu câu trả lời là “có”, rất có thể bạn đang phải đối mặt với tình trạng trầm cảm.
- Quy trình khám tâm lý hiện nay và những điều cần biết?
- 4 Yếu tố ảnh hưởng đến tâm lý con người
- Tại sao sau khi uống rượu bia lại có cảm giác buồn ngủ?
Trầm cảm hiện là nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật tâm thần trên toàn cầu, ảnh hưởng đến hơn 280 triệu người. Điều đáng lo ngại là nhiều người không biết mình đang mắc bệnh, cho rằng đó chỉ là “buồn tạm thời” hoặc “mất động lực nhất thời”. Trên thực tế, trầm cảm là một rối loạn cảm xúc có cơ chế sinh học, tâm lý và xã hội rõ ràng, hoàn toàn có thể điều trị được nếu được phát hiện sớm.
Cùng Dược phẩm Tuệ Tĩnh và cố vấn PGS TS BS Phạm Hồng Vân tìm hiểu chi tiết hơn về bệnh trầm cảm qua bài viết ngày hôm nay.
Trầm cảm là gì?
Trầm cảm là một rối loạn tâm trạng gây ảnh hưởng đến cách con người cảm nhận, suy nghĩ và hành động. Người bị trầm cảm thường cảm thấy buồn bã sâu sắc, mất hứng thú với các hoạt động từng yêu thích, kèm theo đó là mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, ăn uống và giảm khả năng tập trung.
Không giống với cảm xúc buồn bình thường mà ai cũng có thể trải qua, trầm cảm mang tính bệnh lý vì não bộ suy giảm khả năng điều hòa cảm xúc, khiến người bệnh không thể tự “thoát ra” bằng ý chí. Trong não, sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine và noradrenaline làm gián đoạn các tín hiệu cảm xúc, khiến tâm trạng rơi vào trạng thái u ám, rối loạn lo âu, thiếu năng lượng.
Theo DSM-5 (tiêu chuẩn chẩn đoán của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ) trầm cảm được xác định khi người bệnh có ít nhất 5 trong 9 triệu chứng như: buồn chán kéo dài, mất hứng thú, mệt mỏi, giảm tập trung, thay đổi cân nặng, rối loạn giấc ngủ, cảm giác tội lỗi hoặc ý nghĩ tự sát kéo dài trên 2 tuần.
Nguyên nhân gây trầm cảm
Trầm cảm là một bệnh lý đa nguyên nhân, hình thành từ sự kết hợp giữa yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội. Mỗi yếu tố đóng góp một phần khác nhau vào sự khởi phát và tiến triển của bệnh.
Yếu tố sinh học
Não bộ con người điều khiển cảm xúc thông qua hàng tỷ tế bào thần kinh kết nối với nhau bằng các chất dẫn truyền thần kinh. Khi sự cân bằng của các chất này đặc biệt là serotonin bị phá vỡ, cảm xúc trở nên khó kiểm soát, dẫn đến buồn bã, lo âu và mất năng lượng. Ngoài ra, di truyền cũng là một yếu tố quan trọng. Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột từng bị trầm cảm, khả năng mắc bệnh của bạn cao hơn người bình thường từ 2–3 lần.
Một số bệnh lý thể chất như suy giáp, đau mạn tính, đái tháo đường, hoặc sau đột quỵ cũng có thể gây trầm cảm thứ phát do tác động lên hoạt động thần kinh trung ương. Ở phụ nữ, thay đổi hormone sau sinh hoặc trong thời kỳ tiền mãn kinh là nguyên nhân phổ biến gây trầm cảm.
Yếu tố tâm lý
Những sang chấn tinh thần như mất người thân, ly hôn, thất nghiệp hoặc bị cô lập xã hội là những nguyên nhân thường gặp. Người có tính cách cầu toàn, nhạy cảm, hay lo lắng hoặc tự trách bản thân dễ rơi vào trầm cảm hơn, vì họ thường đặt ra tiêu chuẩn quá cao và khó chấp nhận thất bại.
Sự tích tụ của những áp lực tâm lý kéo dài khiến hệ thần kinh bị “quá tải”, giảm khả năng phản ứng linh hoạt với căng thẳng, dẫn đến mệt mỏi và kiệt quệ tinh thần. Đây chính là cơ chế “cháy cảm xúc” nền tảng của nhiều trường hợp trầm cảm hiện nay.
Yếu tố xã hội và lối sống
Nhịp sống nhanh, áp lực công việc, sự phụ thuộc vào thiết bị điện tử và mạng xã hội là những yếu tố không thể bỏ qua. Việc thiếu giao tiếp thực tế, so sánh bản thân với người khác trên mạng, hoặc thiếu ngủ kéo dài khiến tinh thần con người dễ rơi vào trạng thái căng thẳng, cô lập và chán nản.
Bên cạnh đó, các thói quen xấu như hút thuốc, lạm dụng rượu, thức khuya, ít vận động làm suy yếu sức khỏe thể chất và khiến não bộ khó điều hòa cảm xúc góp phần gia tăng nguy cơ trầm cảm.
Dấu hiệu nhận biết trầm cảm
Trầm cảm biểu hiện khác nhau ở từng người, tùy theo mức độ và hoàn cảnh. Tuy nhiên, có những dấu hiệu đặc trưng giúp bạn sớm nhận biết căn bệnh này.
Dấu hiệu cảm xúc và suy nghĩ
Người bị trầm cảm thường cảm thấy buồn bã, tuyệt vọng, trống rỗng mà không rõ nguyên nhân. Họ mất hứng thú với các hoạt động trước đây từng yêu thích như làm việc, gặp gỡ bạn bè, chăm sóc bản thân.
Cảm giác tội lỗi, tự ti, bi quan về bản thân xuất hiện thường xuyên. Người bệnh có xu hướng đánh giá thấp bản thân, cho rằng mình là gánh nặng cho người khác. Ở mức độ nặng, họ có thể có ý nghĩ về cái chết hoặc mong muốn tự kết thúc cuộc sống.
Dấu hiệu thể chất và hành vi
Trầm cảm không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn biểu hiện rõ qua cơ thể. Người bệnh có thể mất ngủ kéo dài, khó ngủ, ngủ chập chờn hoặc giật mình tỉnh giấc. Ngược lại, một số người lại ngủ quá nhiều nhưng vẫn cảm thấy kiệt sức.
Rối loạn ăn uống là triệu chứng phổ biến, có người ăn rất ít dẫn đến sụt cân nhanh, có người lại ăn nhiều hơn để giải tỏa căng thẳng. Ngoài ra, họ thường xuyên cảm thấy đau đầu, mỏi cơ, đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa, mặc dù kết quả khám sức khỏe hoàn toàn bình thường. Người bị trầm cảm cũng giảm khả năng tập trung, hay quên, chậm phản ứng, làm giảm hiệu suất công việc hoặc học tập. Họ thường rút lui khỏi xã hội, ít nói, và ngại giao tiếp.
Dấu hiệu đặc trưng theo nhóm tuổi
- Trẻ em và thanh thiếu niên: thường biểu hiện bằng cáu gắt, học lực sa sút, thu mình hoặc sử dụng mạng xã hội quá mức.
- Người trưởng thành: thường gặp stress, mất ngủ, giảm năng lượng, và dễ rơi vào suy nghĩ tiêu cực.
- Người cao tuổi: có xu hướng biểu hiện trầm cảm bằng các triệu chứng thể chất như đau mỏi, mất ngủ, chán ăn, thờ ơ với cuộc sống.
Mức độ nguy hiểm của trầm cảm
Trầm cảm không chỉ là nỗi buồn kéo dài mà còn là một căn bệnh nguy hiểm nếu không được điều trị. Bệnh có thể gây ra hàng loạt hệ lụy như suy giảm trí nhớ, rối loạn lo âu, mất khả năng làm việc, ảnh hưởng đến mối quan hệ gia đình và xã hội.
Nghiêm trọng hơn, trầm cảm có thể dẫn đến hành vi tự sát. Theo thống kê, khoảng 15% người bị trầm cảm nặng có ý nghĩ tự tử, và 1/3 trong số đó có thể thực hiện hành vi này. Đây là lý do trầm cảm cần được phát hiện và điều trị càng sớm càng tốt.
Phòng ngừa trầm cảm bằng lối sống lành mạnh
- Giấc ngủ, chế độ dinh dưỡng và vận động là ba yếu tố nền tảng ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần. Duy trì giấc ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi ngày, tập thể dục đều đặn, ăn nhiều rau xanh, cá béo, hạt giàu omega-3 giúp cải thiện hoạt động của hệ thần kinh.
- Ngoài ra, hãy giữ kết nối xã hội, chia sẻ với người thân hoặc tham gia các hoạt động cộng đồng để giảm cảm giác cô đơn. Các bài tập thiền định, hít thở sâu hay chánh niệm (mindfulness) cũng được chứng minh giúp giảm stress và phòng ngừa trầm cảm hiệu quả.
- Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ tiêu cực và kiểm soát cảm xúc tốt hơn.
Hỗ trợ giấc ngủ từ Harman Tuệ Tĩnh
Chăm giấc ngủ dễ dàng cùng siro Harman Tuệ Tĩnh
Harman Tuệ Tĩnh là một sản phẩm thảo dược với thành phần gồm Lạc Tiên, Vông Nem, Lá Sen, Xuyên Khung và Đinh Lăng. Đây đều là các vị thuốc đã được y học cổ truyền chứng minh có tác dụng hỗ trợ cải thiện giấc ngủ và giảm căng thẳng thần kinh. Giúp xoa dịu hệ thần kinh, người dùng cảm thấy thư giãn hơn và dễ dàng cho một giấc ngủ sâu. Ngoài ra, nhờ Xuyên khung và đinh lăng, Harman Tuệ Tĩnh còn giúp tăng cường lưu thông máu, hỗ trợ giảm cảm giác đau đầu, căng thẳng.
Ưu điểm nổi bật của Harman Tuệ Tĩnh là dạng siro, giúp hấp thu nhanh, dễ sử dụng, phù hợp với mọi lứa tuổi, kể cả người cao tuổi. Dạng bào chế này cho phép hoạt chất thẩm thấu nhanh vào cơ thể, mang lại cảm giác thư thái, dễ đi vào giấc ngủ và tỉnh táo sau khi thức dậy mà không gây lệ thuộc.
Mong rằng qua bài viết trên đây của Dược phẩm Tuệ Tĩnh, bạn đọc đã có thêm những kiến thức cơ bản và hữu ích về bệnh trầm cảm. Với những thông tin được chia sẻ, mỗi người sẽ biết cách chăm sóc tinh thần, tạo thói quen sống lành mạnh và tìm kiếm sự hỗ trợ đúng lúc để giữ cho tâm trí luôn cân bằng và khỏe mạnh.
Liên hệ hotline Dược phẩm Tuệ Tĩnh 1800 2295 (Miễn cước) hoặc đặt lịch khám tại Phòng khám YHCT Tuệ Tĩnh Đường tại đây để nhận tư vấn chuyên sâu và tận tâm nhất cho sức khỏe của bạn và gia đình.
